Şizofreni Nedir?
Şizofreni, sıklıkla 20-30’lu yaşlarda başlayan ve kişide toplumsal ve mesleki işlevsellik kaybına yol açabilen bir psikiyatrik hastalıktır. Erkeklerde genellikle daha erken, kadınlarda ise daha geç dönemlerde görülür. Erkeklerde kadınlara göre daha sık olup, toplumda görülme oranı yaklaşık %1 civarındadır.
Hastalığın gelişiminde biyolojik ve genetik yatkınlıklar önemli bir rol oynasa da, bu yatkınlıklar her zaman şart değildir.
Belirtiler
Şizofreni, pozitif ve negatif belirtiler olarak iki ana grupta incelenir:
Pozitif Belirtiler:
- Halüsinasyonlar (sesler duyma, hayaller görme)
- Konuşmalarda dağınıklık
- Tuhaf veya anlamsız davranışlar
- Donakalma veya ani hareket durmaları
Negatif Belirtiler:
- Duygusal donukluk
- Yüz ifadesinde azalma
- Düşünce ve konuşmada yavaşlama
- Aktivite veya içerik azalması
Hastalık bazen 18 yaşından önce başlarsa;
- 12-18 yaş arası: erken başlangıçlı
- 12 yaşından önce: çok erken başlangıçlı
Başlangıç öncesinde, tuhaf düşünceler ve davranışlar, depresyon veya obsesif kompulsif belirtilerle başlayabilir ve zamanla şizofrenik tabloya dönüşebilir (prodromal dönem).
Hastalığın Seyri ve Erken Tanı
- Erken başlangıç yaşı ve yavaş seyreden başlangıç belirtileri, olumlu gidişat için avantaj sağlar.
- Erken tanı ve tedavi, hastalığın ilerleyici seyrini yavaşlatır; örneğin düşünce fakirleşmesi ve işlev kaybı gibi kalıcı kayıpların önüne geçebilir.
Tedavi Yaklaşımları
Biyolojik tedaviler, şizofrenide temel ve etkin tedavi yöntemleridir. Psikoterapi tek başına yeterli değildir, ancak ilaç tedavisine eklenen psikoterapi ve rehabilitasyon desteği hastanın iyilik halini olumlu etkileyebilir.
Kullanımı sınırlı olan bazı terapi türleri:
- Psikodinamik terapiler
- Hipnoz / hipnoterapi
- Şema terapisi
Bu yöntemlerin psikotik bozukluklarda tek başına yeterli olmadığı, ayrıca deneyimli uzmanlar dışında ve hastalığı olumsuz etkileyebilecek teknik sınırlamalara dikkat edilmeden uygulanmaması gerektiği düşünülmektedir.
Bununla birlikte:
- Grup terapileri,
- Destekleyici terapiler,
- Uğraş terapileri
sıklıkla uygulanmakta ve hastaların işlevselliğini artırmaktadır.
Özet
Şizofreni, erken tanı ve uygun biyolojik tedavi ile yönetilebilen, fakat yaşam boyu takip gerektiren bir psikiyatrik hastalıktır. Psikoterapi ve rehabilitasyon destekleri, hastanın sosyal ve mesleki işlevselliğini artırmada önemli rol oynar.