Performans Anksiyetesi ve Sınav Kaygısı
Her ne kadar performans anksiyetesi ve sınav kaygısı terimleri birbirinin yerine kullanılsa da, performans anksiyetesi daha kapsayıcı bir tanımı ifade eder. Performans anksiyetesi, başarı veya beceri gerektiren bir iş ya da görev sırasında veya öncesinde yaşanan sıkıntı ve kaygı hissidir. Bu kapsama sınavlar, topluluk önünde konuşma, sanat icrası, iş sunumları veya cinsel performans gibi durumlar dahil edilebilir.
Performans öncesi yaşanan anksiyete, sınırlı düzeyde motivasyonu artırabilir ve odaklanmayı destekleyebilir. Ancak kaygı şiddetlendiğinde, kişinin gerçek performansını sergilemesini engelleyebilir ve olumsuz sonuçlara yol açabilir.
Belirtiler ve Etkileri
Şiddetli performans kaygısı, aşağıdaki durumlara neden olabilir:
- Gerçek başarı düzeyini düşürmesi
- Dikkati toplamakta zorluk ve unutkanlık
- Olumsuz ve karamsar düşünceleri artırması
- Aşırı çarpıntı, terleme, titreme, ses kısılması veya çatallanması gibi bedensel belirtiler
- Hazırlık çalışmalarını olumsuz etkileyerek vazgeçme veya performans düşüklüğü
Bu tür belirtiler yaşam kalitesini ve performansı olumsuz etkiliyorsa, profesyonel yardım alınması önerilir.
Kimlerde Daha Sık Görülür?
- Özellikle mükemmeliyetçi kişilerde ve yüksek beklentiler altında olan bireylerde daha sık görülür.
- Yapılacak işin “hayati öneme sahip” olduğu algısı kaygıyı artırabilir.
- Zemininde anksiyete bozuklukları veya depresyon gibi psikiyatrik durumlar da sıklıkla eşlik edebilir.
Müdahale ve Tedavi Yaklaşımları
En etkili ve düzeltici yöntemlerden biri, kaygı kaynağına kontrollü ve sistematik şekilde maruz kalmaktır (Sistematik Duyarsızlaşma).
Ancak bazı durumlarda, örneğin üniversite veya yüksek öneme sahip sınavlar gibi tekrar maruz kalmanın mümkün olmadığı durumlarda:
- Olumsuz düşünceler ve otomatik inanışlar üzerinde psikoterapi
- Bedensel belirtilerle başa çıkma teknikleri
- Nefes, gevşeme ve farkındalık temelli uygulamalar
Bu yöntemler zincirleme bir etkiyle performans kaygısını azaltabilir.
Eşlik eden anksiyete bozuklukları veya orta ve üzeri şiddette depresif belirtiler varsa, bazen ilaç tedavisi de eklenebilir.
Notlar ve Öneriler
Erken müdahale, sınav kaygısının ileride anksiyete bozukluğu haline gelmesini önleyebilir.
Kaygının tamamen yok olması beklenmemelidir; amaç yönetilebilir düzeye getirmektir.
Düzenli psikoterapi ve gerekirse destekleyici ilaç tedavisiyle kaygı düzeyi ve performans iyileştirilebilir.