Bipolar Bozukluk Nedir?
Bipolar Bozukluk, İki Uçlu Bozukluk veya Manik Depresif Hastalık olarak da adlandırılır ve genellikle genç erişkin yaşta başlar. En sık başlangıç yaşı 20-25 civarındadır ve hastalık ataklar hâlinde seyreder. Kadın-erkek oranı hemen hemen eşittir ve toplumda görülme sıklığı yaklaşık %2-3 civarındadır.
Bipolar Bozukluk, depresyon ve mani atakları ile karakterizedir. Yani hastalar dönem dönem depresyon belirtileri (çökkünlük, isteksizlik, mutsuzluk) yaşarken, başka dönemlerde mani belirtileri (taşkınlık, hareketlilik, enerji artışı) gösterebilir. Ataklar arasında hasta genellikle tamamen normaldir.
Mani Atakları
Mani, hastalığın hareketli ve enerjik dönemidir. Genellikle ilkbahar veya yaz aylarında gözlenir. Mani atakları sırasında kişi:
- Hızlanmış düşünce ve konuşma, konudan konuya atlama
- Enerji artışı, az uyuma ama yorgun hissetmeme
- Aşırı para harcama, riskli davranışlarda artış
- Grandiyöz hezeyanlar (kendini özel veya üstün yetenekli görme, peygamber ya da seçilmiş kişi olma düşünceleri)
- Nadir de olsa kötülük görme hezeyanları veya takip edildiğini düşünme
- Sesler duyma veya görsel hayaller gibi psikotik belirtiler
görebilir. Mani atakları genellikle hastanın ve çevresinin dikkatini çeker ve ciddi işlev kaybına yol açabilir.
Depresyon Atakları
Depresyon, hastalığın çökkün dönemidir ve genellikle sonbahar veya kış aylarında gözlenir. Depresyon atakları sırasında kişi:
- Enerji kaybı ve durgunluk
- İstek kaybı ve hayattan keyif alamama
- Karamsarlık, mutsuzluk ve intihar düşünceleri
- Rutin depresyon tedavisine daha düşük yanıt
gibi belirtiler gösterebilir. Bipolar depresyon, tek başına görülen klasik depresyonlara göre daha ağır seyreder ve bazen kendiliğinden ortaya çıkabilir.
Tanı Süreci
Bipolar Bozukluk tanısı uzmanlık ve tecrübe gerektirir. Gün içi ruhsal dalgalanmalar veya bazı kişilik özellikleri tanıyı zorlaştırabilir. İnternetten okunan bilgilerle kendine veya bir yakına tanı koymak yanıltıcı olabilir.
Bipolar Bozukluk tanısı konulabilmesi için en az bir manik atak şarttır. Bu nedenle tanı süreci bazen yıllar alabilir; örneğin kişi uzun süre tekrar eden depresyon tanısı ile takip edilirken, tek bir manik atak sonrası tanısı güncellenebilir.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Mevsim geçişlerinde atak riski artabilir; ilaç kullanımına ve düzene dikkat edilmelidir
- Uyku düzeni önemlidir; kronik uyku bozukluğu manik atağı tetikleyebilir
- Doktor önerisi olmadan antidepresan veya sakinleştirici kullanmaktan kaçınılmalıdır
- Düzenli kontroller ve ilaç kan düzeyi ölçümleri ihmal edilmemelidir
- Atak dışı dönemlerde tamamen normal olmak, hastalığın iyileştiği anlamına gelmez; ilaçlar doktor onayı olmadan bırakılmamalıdır
- Alkol ve uyuşturucu maddelerden kaçınılmalıdır; hem atakları tetikleyebilir hem ilaç etkinliğini bozabilir
- Stresi minimuma indirmek, sağlıklı yaşam alışkanlıklarına (uyku, beslenme, spor) dikkat etmek önemlidir
Bipolar Bozukluğun Tedavisi
Bipolar Bozukluk doğası gereği yinelemeli olduğundan, koruyucu ilaç kullanımı kritik öneme sahiptir. Koruyucu tedavi atak sıklığını azaltır ve kişinin işlevselliğini artırır.
Kullanılan başlıca koruyucu ilaçlar:
- Valproik Asit / Sodyum Valproat
- Lityum
- Karbamazepin
İlaç seçimi; yaş, cinsiyet, ek tıbbi durumlar, atak sıklığı ve şiddeti, önceki ilaç yanıtları gibi faktörlere bağlıdır.
Psikoterapi
Bipolar Bozuklukta psikoterapi, biyolojik tedaviye ek olarak destekleyici bir role sahiptir. Psikoterapiyi yalnızca psikiyatrist veya klinik psikolog gibi uzmanlardan almak önemlidir.
Psikoterapi:
- Stres yönetimi ve başa çıkma becerilerini geliştirir
- Eşlik eden anksiyete veya depresyon gibi durumlarda destek sağlar
- Bipolar Bozukluğun birincil tedavisinde tek başına etkili değildir