Daha önce Anksiyete Bozuklukları grubunda sınıflandırılmış olan OKB (DSM-4), kökenlerinin farklılığı nedeniyle DSM-5’te bağımsız bir hastalık grubu olarak tanımlanmıştır. Her 100 kişiden yaklaşık 2-3’ünü etkiler ve genellikle 20-30 yaşları arasında başlar. Sıklıkla kronik bir seyir izler. Daha nadir olarak çocuklarda boğaz enfeksiyonunu takiben görülen tikler veya bazı beyin hasarları sonrası da ortaya çıkabilir.
Obsesyon ve Kompulsiyon
OKB iki ana bileşenden oluşur:
Obsesyon:
İstenmeden gelen, kişiye yoğun sıkıntı veren, takıntılı düşünceler. Kişi bunları mantıksız bulsa da engelleyemez.
Kompulsiyon:
Obsesyonların yarattığı sıkıntıyı azaltmak amacıyla tekrarlanan davranışlar veya zihinsel eylemler. Örnekler: aşırı el yıkama, belirli ritüelleri uygulama veya düşünceleri zihinde tekrarlama.
OKB, kişiye yoğun sıkıntı verir ve çoğunlukla depresyonla birlikte seyreder. Depresyon, baş etme kapasitesini azaltarak kısır bir döngü yaratabilir.
En Sık Görülen Türleri
- Bulaşma / Temizlik: Aşırı el yıkama, temizlik ritüelleri
- Emin olamama / Kontrol: Kapı, ocak, ütü gibi cihazları tekrar tekrar kontrol etme
- Simetri / Düzen: Nesneleri simetrik hale getirme veya çizgilere basmama
- Batıl inançlar / Uğurlu / Uğursuzluk: Takıntılı inançlara göre davranış
- Sayma: Belirli sayıda eylemleri tekrar etme
- Dini içerikli düşünceler: Dini inançlara ters düşen istenmeyen düşünceler
- Cinsel içerikli düşünceler: Kişinin değer yargılarına aykırı düşünceler
- Dokunma: Eşyaya dokunmadan işe başlayamama
Not: Bu davranışların bazılarını insanlar zaman zaman deneyimleyebilir; ancak OKB’de yoğunluk, sıklık ve günlük yaşamı bozma düzeyi hastalığın ayırt edici özelliğidir.
Hastalık Düzeyinde Belirtiler
OKB, bireyin günlük aktivitelerini aksatıyor, ruhsal olarak yorgunluk yaratıyor ve işlevselliğini azaltıyorsa hastalık düzeyinde kabul edilir. Bu durumda mutlaka profesyonel destek alınmalıdır.
Tedavi Seçenekleri
- Psikoterapi:
- Orta ve hafif düzey OKB’de genellikle tek başına yeterli olur.
- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) en etkili yöntemdir.
- Özellikle maruz bırakma ve tepki önleme teknikleri (ERP), nüksleri azaltır.
- İlaç Tedavisi:
- Ağır düzey veya başka psikiyatrik hastalık eşlik ediyorsa ilaç + psikoterapi önerilir.
- Genellikle SSRI tipi antidepresanlar kullanılır.
Not: OKB kronik ve nüks etmeye eğilimlidir; düzenli psikoterapi nüksleri azaltır ve yaşam kalitesini artırır.